Vrijdag 8 december 2023
Schampavaria
Schampavaria is...Stadsverkenning: Sint-Niklaas
Van art deco en art tricot
Sint-Niklaas, provinciestad in het Waasland, roept meteen het beeld op van zijn markt, de grootste van ons land en daarom terecht “Grote Markt” genoemd.
Maar die Oost-Vlaamse stad heeft méér te bieden. Deze stadsverkenning brengt het verhaal van een ánder Sint-Niklaas. En minder gekend Sint-Niklaas. Maar heel boeiend!
Achtergrond van ons verhaal is de groei en bloei die Sint-Niklaas kende tijdens het interbellum (1918-1940). Dit economisch succes dankte de stad aan het feit dat de infrastructuur en de (meeste) bedrijven intact uit de Eerste Wereldoorlog kwamen en de economische activiteit dus heel snel op gang kwam. En het was in de eerste plaats de breigoednijverheid die voor de nodige voorspoed zorgde.
We gaan op zoek naar sporen van deze rijke, boeiende periode in de stadsgeschiedenis in twee deelgebieden: de architectuur en de arbeidersgeschiedenis.
De nieuw verworven rijkdom werd o.m. in statige burgerhuizen aan de buitenwereld getoond. Een deel van de opdrachtgevers en -geefsters durfde het aan de nieuwste trend te volgen en dat leverde heel wat art deco-gebouwen van hoge kwaliteit op.
En verder, en niet minder belangrijk, gaan we op zoek naar de arbeid(st)ers in “den brei”, zij die mede aan de basis van die nieuwe rijkdom lagen. Waaruit bestond hun werk? Hoe was hun leven in de (vaak niet zo grote) breigoedbedrijven?
Programma
Beide thema’s, architectuur en arbeid, zijn uitgewerkt in een driedelig dagprogramma:
Deel 1 – Art deco – een eerste kennismaking
Samenkomst aan het standbeeld van Sint Nicolaas, Grote Markt 1 om 10u30.
In de voormiddag leidt een stadsgidse ons binnen in de stijlwereld van de art deco, met zijn veelheid aan inspiratiebronnen, vormen en materialen. Ze doet dit tijdens een wandeling langs een aantal pareltjes van die stijlrichting in de buurt van de Grote Markt. Apotheose van deze rondleiding is echter niet een privéhuis, maar een schoolgebouw. Niet voor niets wordt de inkomhal van de school van de Broeders Hiëronymieten door kenners beschouwd als één van de schitterendste voorbeelden van art deco in Sint-Niklaas , maar ook ver daarbuiten. Toestemming om de school binnenin te bezoeken werd gevraagd én gekregen. Een buitenkansje om niet te missen!
Tussen 12u30 en 14 u is er een lunchpauze. Die kan vrij worden ingevuld, maar er wordt ook voorzien in de gelegenheid om samen te lunchen.
Deel 2 – Mens en Machine – Het verhaal van Tricot Lilly
Samenkomst om 14u, in de inkom van het SteM Zwijgershoek (Stedelijk Museum), Zwijgershoek 14 (nabij de Grote Markt)
Na de lunchpauze focussen we ons op wie en wat die architecturale rijkdom mede mogelijk maakte: de arbeid(st)ers in de breigoedindustrie en hun werk
We bezoeken in het SteM het zgn. Brei-atelier. Daar worden we - heel tastbaar en aanschouwelijk - ondergedompeld in de geschiedenis van de breinijverheid in Sint-Niklaas. Na dit bezoek hebben breitechnieken, breimode en arbeidsomstandigheden “in de brei” geen geheimen meer voor ons.
Maar het wordt nóg levensechter. In een monoloog van één uur brengt “Tricot Lilly” ons in geuren en kleuren het verhaal van haar leven als arbeidster in een brei-atelier. Deze voorstelling gaat eigenlijk over het levenswerk, de stielkennis, de fierheid en het dagelijks leven van duizenden vakmensen in de plaatselijke brei-industrie. Gekruid met volkse liedjes, pittige anekdotes en humor. We blijven voor deze voorstelling in het museum. Tot 16 u.
Deel 3 – Meer art deco
Deze dag in het Waasland ronden we af met een wandeling door één van de nieuwe wijken die tijdens de interbellum werden aangelegd. Daar zijn nog meer art deco verrassingen te beleven. De wandeling eindigt in de buurt van het station. Handig voor wie de trein naar huis wil nemen.
Wie nog tijd en goesting heeft kan aan deze dag een warm stukje aanbreien, om samen even na te praten én een welgevuld schampavaria-jaar “uit te klinken”. Op de kerstmarkt?
En ten slotte …
Deze stadsverkenning in Sint-Niklaas sluit aan bij een gelijkaardig bezoek aan Ronse (februari 2019). Ook daar lieten we ons verrassen. Als volgende komt zeer waarschijnlijk - in de lente van 2024 – Blankenberge aan de beurt, voor een dagje “Art nouveau aan zee”. De precieze datum en het programma krijgt u via deze website.
